De kameleon, de draak in het struikgewas

Balancerend op een tak, overschouwt deze kleine draak, het woud. De kameleon heerst over zijn domein. Roerloos...

Kameleon 1

  Kameleon 2  Kameleon 3

Van dichtbij ziet hij er vreselijk en vervaarlijk uit. Dat is ook precies wat hij wil. De kameleon houdt niet van gezelschap. Hij is een eenzaat die soms  zijn hele leven in dezelfde struik doorbrengt. Dat is zijn territorium en ongewenste gasten blijven maar beter uit zijn buurt. Hij komt enkel naar beneden om te drinken of te zonnebaden. De rest van de tijd blijft hij soms urenlang onbeweeglijk zitten. 

De kameleon behoort tot de orde van de hagedissen en is dus een reptiel zoals de slangen, de schildpadden en de krokodillen. Hij legt eieren, maar hij broedt ze niet uit. 

De gewone kameleon is amper 20 tot 50 cm lang. De kleinste kameleonsoort is maar 29 millimeter groot met de staart er bij. Deze soort, waarvan men dacht dat het jongen waren, is nog maar pas ontdekt. Kameleons zijn na één jaar volwassen  en worden tot zes jaar oud. Er zijn ongeveer 200 soorten kameleons.

Als hij schrikt of zich erg boos maakt, wordt hij zwart met blauwe of gele vlekken... Om indruk te maken op zijn rivalen, wordt hij blauw-groen met strepen of banden. Wint hij een gevecht, dan licht hij op en kleurt hij geel of donker oranje. 

Kameleon 4  Kameleon 5  Kameleon 6

Kameleon 7  Kameleon 8  Kameleon 9

Ze zeggen dat de kameleon zijn kleur aan de omgeving kan aanpassen, maar dat is niet zo. In feite hangt zijn kleur af van zijn emoties en de omgevingstemperatuur. Als hij rustig is, blijft hij glanzend groen. Slaapt hij, dan trekt hij een grijze pyjama aan. Zodra zijn stemming omslaat, sturen zijn zenuwen boodschappen naar de gekleurde cellen onder zijn huid. Elke cel zet uit of trekt samen, afhankelijk van wat de kameleon voelt. Sommige kleuren komen over het hele lichaam voor, terwijl andere volledig verdwijnen. Ze worden terug zichtbaar als het humeur van de kameleon opnieuw verandert...

Maar kameleons hebben nog meer in hun mars. Ze hebben magische ogen. De oogleden bedekken het oog bijna helemaal. De ogen bewegen onafhankelijk van elkaar. Zo zien ze  tegelijk wat er voor en achter hen gebeurt. Op de grond is een kameleon echt onbeholpen, maar eens in de bomen, is hij een echte acrobaat. Hij slaapt op een tak en kent geen hoogtevrees. 

Kameleon 10Kameleon 13  Kameleon 11  Kameleon 12  

Zoals ik al zei is de kameleon een reptiel en die vervellen twee tot driemaal per jaar. Hij werpt zijn oude huid af, nadat er al een nieuwe gevormd is. Hij loopt er dan een tijdje als een schooier bij. Zijn poten eindigen in twee groepen 'vingers' met klauwen: twee aan de ene kant, drie aan de ander kant. Ze vormen een ideale knijptang om zich vast te klemmen op de takken van bomen. Zijn staart kan hij daarbij gebruiken om zijn evenwicht te bewaren en ook kan hij die om een tak draaien. 

We denken allemaal dat de kameleon een heel traag dier is. Dat kan je zien aan zijn onzekere bewegingen. Hij jaagt op insecten zonder zich te verplaatsen. Zijn geduld is eindeloos. Balancerend op een tak wacht hij tot er een insect binnen zijn bereik komt. Dat hoeft niet zo heel kort bij te zijn, want de kameleon heeft een uitklapbare tong die even lang is als zijn hele lichaam. Het is een uitzonderlijk wapen. Zijn tong is erg kleverig en schiet als een pijl uit een boog vanuit zijn bek naar de prooi. Hij trekt eenvoudig zijn tong, met de prooi terug binnen. Hij eet veel insecten zoals wespen, sprinkhanen, vlinders en wandelende takken. 

Dankzij zijn erg beweegbare ogen slaat hij in minder dan drie seconden vier vliegen aan de haak! Men zou dat niet denken als we hem zien bewegen. 

Kameleon 14

Kameleons leven in Afrika en Zuid-Azië en komen vooral voor op het eiland Madagaskar. Zoek dat maar eens even op in je atlas. Maar dichterbij, in het zuiden van Spanje en Portugal kan je hen ook ontmoeten. Hoofdzaak is dat ze een tropisch vochtig klimaat nodig hebben. De warmte is voor hen broodnodig omdat ze koudbloedig zijn, zodat ze zich in de zon moeten opwarmen. Hij ontwaakt 's morgens dan ook heel traag en stijf voordat de zon hem beweeglijker maakt.

Kameleon 15  Kameleon 16  Kameleon 17

Hun territorium verdedigen ze met huid en haar. Zo doen dat vooreerst door zich heel stoer te gedragen. Ze gaan hoger op hun poten staan en blazen zich een beetje op. Maakt dat niet zoveel indruk op zijn belager, dan stoot hij een sissend geluid uit. Helpt dat nog niet dan gaan ze proberen om elkaar van de tak te duwen. De verschrikkelijke Jacksonkameleon heeft drie hoorns op zijn kop, waarmee hij een tegenstander mooi in de schaar kan nemen. Kameleons zijn familie van de hagedissen en daarom leggen ze hun eieren in boomholten of scheuren in boomstammen. Andere soorten komen uit de bomen en graven een put in de grond waar hun eieren in leggen. Ze broeden hun eieren niet uit, maar de omgevingstemperatuur doet dat op een heel trage manier.  Na een jaar komen de eieren pas uit. Jonge kameleons hebben een eitand, waarmee ze de stugge eiwand kunnen scheuren. In het ei zit er ook een zakje met vocht dat zal dienen als schokdemper als de jonge kameleon uit de boom zou vallen. Er zijn kameleonsoorten die hun jongen ook levend ter wereld brengen. Zo worden door de mama dan een tijdje verzorgd en ze mogen zelfs meerijden op haar rug.

Maar kameleons hebben ook vijanden. Verwilderde katten vinden een gemakkelijke prooi in de kameleons omdat ze geen verweer hebben tegen een plotse aanval. Dikwijls laten ze zich gewoon vallen zodat ze op de bodem terecht komen. Daar houden ze zich in hun favoriete houding: doodstil. Maar ook slangen en roofvogels zijn natuurlijke vijanden. Bovendien zijn kameleons gevoelig voor parasieten zoals wormen en mijten die hun gezondheid ondermijnen. 

Natuurlijk moet ook de mens aanzien worden al een onnatuurlijke vijand. Als gevolg van de vernietiging van de natuurlijke vindplaatsen en het vangen van kameleons voor de handel in exotische dieren, zijn vele soorten het peil van uitsterven nabij. Kameleons in terraria houden vraagt een bijzondere kennis van de dieren en een vochtig klimaat is daarin niet altijd haalbaar, zodat deze bijzondere dieren geen lang leven beschoren zijn. 

Dus laten we best de dieren in natuurlijk milieu en laat ons hen bewonderen in dierentuinen,  in documentaire films of ... op postzegels in uw eigen verzameling. 

 

Jeffie, natuurgids.